Gebe kalmayı planlıyorum, acaba bir sağlık kuruluşuna başvurmalı mıyım?Gebelik planlayan bir kadının gebe kalmadan önce bir sağlık kuruluşuna başvurması genel sağlık durumu, gebelik öncesi nelere dikkat etmesi gerektiği, tıbbi öyküsünde bir özellik varsa buna uygun sağlık tavsiyelerine ulaşmasına yardımcı olur. Örneğin gebe kalmayı planlayıp gebelikten korunmak için bir yöntem kullanmayan bir kadın beslenmesine dikkat etmeli, sağlıklı beslenmelidir.
Bu dönemde gebelikte kullanılması sakıncalı ilaç, sigara, radyasyon, alkol ve benzeri maddelerden uzak durmalıdır. Devamlı ilaç kullanmasını gerektiren bir hastalığı varsa öncelikle bu durumunun gebelik açısından uygun olup olmadığını araştırmalıdır. Bir diyabet yani şeker hastası bu hastalığını izleyen doktoru ile görüşerek diyabet durumunun gebelik açısından sorun çıkarmayacak şekilde kontrol altında olduğundan emin olmalı, bir yüksek tansiyon yani hipertansiyon hastası kullandığı ilaçların gebelikte risk taşımayan ilaçlar olduğundan emin olmalıdır. Tüm gebelere gebelik sırasında Folik asit verilmektedir. Sara yani epilepsi hastası olan gebeler hem gebelikte kullanması riskli olmayan ilaçlar verilmeli hem de folik asit desteği daha erken ve daha yüksek dozda yapılmalıdır.
Hangi gebelikler risklidir?
Çok erken yaş, çok geç yaş gebelikleri riskli gebeliklerdir. Gebelikle birlikte kronik hastalıkların varlığı da riskli gebeliklere yol açabilir. Aynı zamanda sık doğum aralığı olan gebelikler anne ve bebek açısından riskli olabilir, iki doğum arasındaki aralığın 2 yıl olması anne ve hem mevcut hem de doğacak bebek açısından daha sağlıklı koşulların oluşmasını sağlar. Riskli gebelik öyküsü olan gebelerin takip eden gebeliklerinde henüz gebe kalmadan gebelik öncesi danışmanlık almaları uygun olur.
Gebelik öncesi danışmanlık ve gebeliğe hazırlık nasıldır?
Gebe kalmaya karar veren bir kadın korunmayı bırakmadan 3 ay önce bir sağlık kuruluşuna başvurarak tam bir fizik muayene yaptırmalı ve servikovaginal smear- sürüntü aldırmalıdır. Ayrıca kan sayımı ve kan grubu tayini yapılması da hem anemi yani kansızlığın erken teanısı hemde tedavisi için gereklidir. Ayrıca aşı takvimine göre yapılması gereken aşılarını da tamamlaması için bir fırsat olur.Eğer viral aşılar yapılacaksa aşılarını tamamladıktan sonra gebe kalmadan önce 2-3 ay beklemesi uygun olur.
Gebelik öncesi danışmanlıkta hastanın yaşı, daha önceki gebelik ve doğumları ile ilgili öyküsü, geçirmiş olduğu hastalık ve ameliyatlar ve varsa şu andaki hastalıkları hakkında konuşularak gebelikle ilgili riskler, alınması gereken tedbirler veya gebe kalmadan önce gereken tedaviler hakkında bilgi vermek mümkün olur. Örneğin daha önceki gebeliğinde belinde açıklık gibi nöral tüp defektli bebek doğurmuş bir annede daha erken günde 400 mcg folik asit takviyesine başlamak gerekir.
İleri yaş ve erken yaş gebelikleri riskli gebeliklerdir. Yaş ilerledikçe yüksek tansiyon, diyabet yani şeker hastalığı gibi kronik hastalıklara yakalanma riski artar. Yine yaşla birlikte Down sendromu gibi bebekte oluşacak bazı genetik bozuklukların görülme sıklığı artar. Kendidi veya eşinin ailesinde genetik bozukluğu olanlar bu durumlarını gebe kalmadan önce doktorları ile görüşerek genetik danışma ve genetik tetkik konusunda bilgi almalıdırlar. Öyküde kadın doğumla ilgili bir rahtsızlık varsa bu da gebelik yönünden bir sakınca yaratıp yaratmayacağı açısından incelenmelidir. Örneğin rahim ağzında şüpheli bir lezyonu veya şüpheli bir smear sonucu olan bir kadın öncelikle bu konudaki araştırma ve tedavilerini yaptırdıktan sonra gebe kalmalıdır. Büyük bir myom mevcutsa bunun gebelik açısından riskli olup olmayacağı konuşulmalıdır. Yine cinsel yolla bulaşan bir hastalık durumu söz konusu ise bu hastalığın tedavisi tamamlandıktan sonra gebe kalınmalıdır.
Daha önceki gebelik ve doğum öyküsünün de bilinmesi ve doktoru ile paylaşılması gerekir. Örneğin daha önceki gebelikte ortaya çıkan bir gebelik tansiyonu, veya geçirilmiş bir dış gebelik öyküsü bir soraki gebeliğin çok daha yakından izlenmesini gerektirir.
Anne adayının mevcut hastalıklarının bilinmesi çok önemlidir. Öncelikle o hastalığını izleyen doktrou ile görüşerek gebe kalmasında bir sakınca olup olmadığını, gebe iken nelere dikkat etmesi gerektiğini öğrenmelidir. Örneğin yüksek tansyion veya diyabet nedeniyle tedavi gören bir annenin mevcut durumu kontrol altına alınmadan gebe kalması uygun değildir. Mevcut hastalığı için kullandığı ilaçlar da gebelikte kullanıma uygun olmayabilir. Bu ilaçları gebelikte kullanılabilecek ilaçlarla değiştirmek gerekebilir. Örneğin bazı tansiyon hapları, kanı sulandırıcı ilaçlar, sara yani epilepsi ilaçlarının gebelikte kullanımı daha uygun olan çeşitlerine geçmek gerekir. Yine sara nedeniyle ilaç kullanmak zorunda olan ve gebe kalmayı düşünen anne adayları gebelik öncesinden başlayarak daha yüksek folik asit takviyesine ihtiyaç duyarlar.
Gebe kalındığında da ideal vücut ağırlığına yakın bir ağırlıkta olmak gebeliğin sağlıklı geçmesi açısından önemlidir. Anne adaylarının hem ideal kilolarını koruyucu hem de vitaminden ve proteinden zengin dengeli ve doğal besinlerle beslenmeleri çok önemlidir.
Kafein içeren içecekler, sigara ve diğer bağımlılık yapan maddeler kesinlikle gebelik düşünen bir anne adayı tarafından kullanılmamalıdır. Kurşun, asbest, radyasyon gibi çevresel faktörlerden de korunulmalıdır. Gebelikten korunmayan, gebelik şüphesi olan her kadın radyalojik tetkik gerektiren bir durum olduğunda gebe kalma şüphesi olduğunu doktoruna bildirmelidir. Yine gebelikten korunmayan bir kadın her an gebelik durumu olabileceğini düşünmeli, herhangi bir nedenle ilaç kullanması gerekyorsa gebelikten korunmadığını doktoruna bildirerek gebelikte kullanımı sakıncalı olmayan ilaç seçimini sağlamalıdır.
Gebe kalmayı planlayan bir kadının normal egzersizlerini yapmasında bir sakınca yoktur, özellikle sağlıklı, fit iyi beslenen bir anne adayı sağlıklı bir gebelik için ilk adımdır.
Tekrarlayan gebelik kayıpları olan bir kadın yeni bir gebelik düşünmeden önce düşüğe yol açabilecek faktörlerin araştırılması için bir kadın doğum doktoruna başvurmalıdır.Tekrarlayan düşük nedenlerini araştırmak için yapılan testlerin büyük bir kısmı gebe kalmadan önceki dönemde yapılmalıdır, bu nedenle gebelik düşünüldüğünde muayene ve gerekli araştırmaların yapılması için kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmak gerekir.
Gebe kalmak isteyen kadınlar sıklıkla adetlerinin hangi dönemlerinde ilişkide bulunduklarında gebe kalabileceklerini sorarlar. Düzenli adet gören ve yumurtlaması olan bir kadında adetin başladığı güne 1.gün denilerek 9. Güne sayıldığında 9-19. Günler arasındaki günlerde yumurtlama olması ve dolayısıyla gebe kalınması ihtimali daha yüksektir.
Doç. Dr. Berna DİLBAZ
