Kamuoyunda “Matrah Arıtımı Kanunu” veya “Yapılandırma Kanunu” olarak bilinen ve 09.06.2021 tarihinde yürürlüğe giren 7326 sayılı Kanun mükelleflerin lehine pek çok düzenlemeyi daha uygulamaya koymuştur. Bunlardan en önemlilerinden biri ise Kanun’un 11. maddesi ile uygulama imkânı getirilen yeniden değerleme işlemidir. Uygulamanın usul ve esasların belirlenmesi için 530 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ bugün Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bilindiği üzere ülkemizde enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılı bilançoları için uygulanmıştı. Geçen 17 yıllık sürede ise artan fiyatlar karşısında işletmelerin mevcut bilançolarındaki araç, makine, gayrimenkul gibi kıymetler gerçekteki değerlerinin çok altında yer almaktadır. Bunun mükelleflere en büyük zararı ise bu kıymetlerin satılmaları durumunda; aslında olmayan çok yüksek bir karın ortaya çıkması ve bu karın vergilendirilmesidir. İmkân tanınan yeniden değerleme uygulaması ile hem mükelleflerin bilançoları gerçek değerlere biraz daha yaklaşmış olacak hem de sabit kıymetlerin satılması durumunda ödenmesi gereken vergi önemli ölçüde düşmüş olacaktır. Ayrıca artan sabit kıymet tutarları, mükelleflerin kredi başvurularında da gerçeğe daha yakın, güçlü bilançoları sebebiyle lehine durum yaratacak; firmalar için yeni kredi imkânı sağlayacaktır.
Yeniden değerleme uygulamasında ödenmesi gereken tutar, Yİ-ÜFE oranları kullanılarak yapılan endeksleme yoluyla artırılan net kıymet tutarının %2’si olarak belirlenmiştir. Mükellefler 31.12.2021 tarihine kadar başvurarak yeniden değerleme yapabilirler. Değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme
işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın son günü akşamına kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilip, üç eşit taksitte (ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler sırasıyla beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere) ödenebilir. Beyan edilen tutarın tamamının ilk taksit ödeme süresi içerisinde ödenmesi de mümkündür.
Bir örnek ile vergisel avantajları açıklayalım.
X Limited Şirketi’nin 2000 yılında 1.000.000 TL’ye satın aldığı bir gayrimenkulü vardır. Gayrimenkulün tabi olduğu amortisman oranı %2’dir. Dolayısıyla şu ana kadar ayrılan birikmiş amortisman tutarı 400.000,00 TL, gayrimenkulün net defter değeri ise (1.000.000,00 – 400.000,00) 600.000,00 TL’dir. Geçen 20 yılda gayrimenkulün değeri enflasyona bağlı olarak ve diğer gelişmelerle doğal olarak artmıştır ve 2021 yılında satılması durumunda 7.000.000,00 TL’ye satılması öngörülmektedir. Böyle bir satışın gerçekleşmesi durumunda (7.000.000,00 - 600.000,00) 6.400.000,00 TL kar çıkmakta, 2021 yılı için belirlenen kurumlar vergisi oranı %25 olduğundan satışı gerçekleştiren mükellef 1.600.000,00 TL kurumlar vergisi ödemek durumunda kalacaktır.
Ancak X Limited Şirketi, yeniden değerleme yaparsa (666,79/114,83) 5,80675 oranını kullanacak ve gayrimenkulün değeri 3.484.050,00 TL, birikmiş amortisman değeri 2.322.700,00 TL ve net defter değeri 3.484.050,00 TL olacaktır. Bu durumda X Limited Şirketi (3.484.050,00 - 600.000,00) 2.884.050,00 TL matrah üzerinde %2 olarak 57.681,00 TL ödeyecektir. Söz konusu gayrimenkulün yine 7.000.000 TL’ye satılması durumunda 3.515.950,00 TL kar hesaplanacak ve 878.987,50 TL vergi ödenecektir. Bu durumda; yeniden değerleme yapmadan X Limited Şirketi’nin maruz kalacağı kurumlar vergisi 1.600.000,00 TL olarak hesaplanmışken yeniden değerleme yapması durumunda (1.600.000,00 - 878.987,50 - 57.681,00) 663.331,50 TL daha az vergi ödeyecektir.
Gayrimenkulün satılmaması durumunda da X Limited Şirketi’nin vergisel avantajı olacaktır. Şöyle ki, 2022 yılı ve sonrasında X Limited Şirketi yeniden değerlenmiş tutar üzerinden amortisman ayıracaktır. Bu durumda 2022 yılı için normalde 20.000,00 TL amortisman ayırması gerekirken yeniden değerleme yapması halinde 116.135,00 TL amortisman ayıracaktır. 96.135,00 TL tutarında fazladan ayırdığı amortisman tutarı ise matrahın tespitinde gider olarak dikkate alındığından % 23 kurumlar vergisi oranı uygulanacağından 22.111,05 TL daha az vergi ödeyecektir. Dolayısıyla 3 yıl gibi bir sürede yeniden değerleme nedeniyle ödediği 57.681,00 TL’yi X Limited Şirketi geri kazanmış olacaktır. Toplamda ise X Limited Şirketi yaklaşık bir hesaplama ile 520.000,00 TL vergisel avantaj elde etmiş olacaktır.
Sonuç olarak, yeniden değerlemenin %2 oranında bir bedeli olsa da mükelleflerin yeniden değerleme yapmaları her durumda vergisel avantaj sağlayacaktır.
